Chaos Group Games, Inne, Polish Route, Spolszczenia Czarnobylskie, Tłumaczenie

Live stream ze Spolszczeniami Czarnobylskimi!

Dzisiaj nietypowy wpis, bowiem zapraszamy Was na live stream ze Spolszczeniami Czarnobylskimi. Wystąpimy gościnnie w transmisji Chaos Group Games w sobotę 27 lutego o 19:00.

Z Polish Route obecny będę ja (reddocksw), a z Czarnobyla będziecie mieli przyjemność usłyszeć Krzaka oraz KooKoo. Będziemy rozmawiać o tłumaczeniach visual novel: dlaczego, po co, na co, jak i tak dalej. Będziecie mogli również zadawać pytania, do czego Was gorąco zachęcamy!

Do usłyszenia w sobotę!

Inne, Polish Route

Wesołych Świąt!

Znowu nadszedł okres świąteczny, w tym roku zdaje się, że nadszedł o wiele szybciej niż normalnie. Niektórzy z Was mogą spędzać Święta z dala od rodziny przez niegodziwą Koronę-chan, ale zapewne wielu ma okazję, by spotkać się z rodziną. W tych trudnych czasach tym bardziej powinniśmy cieszyć się obecnością bliskich osób. Z tego powodu ekipa Polish Route chciałaby życzyć Wam ciepłych, spokojnych Świąt, by rok 2021 nie okazał się gorszy, tylko lepszy. No i przede wszystkim, żeby dopisywało Wam zdrowie oraz powodzenie w życiu w tych trudnych czasach.

Zachęcamy również do obejrzenia świątecznych wygibasów Karin-chan!

Inne, Polish Route, Tłumaczenie

Rozmyślania: tłumaczenia fanowskie

Cześć i czołem!

Dawno nie pojawił się żaden wpis, który nie byłby informacją o postępach w pracach lub o nawiązaniu współpracy. Poczułem więc potrzebę, by uraczyć Was jakąś odskocznią od ciągłych procentów i którą (miejmy nadzieję) przyjemnie by się czytało. Zdecydowałem się więc poruszyć temat tłumaczeń fanowskich: jak to wygląda u nas od kuchni, co można spotkać w innych grupach, a także w profesjonalnych publikacjach poruszających tę problematykę. Zapnijcie więc pasy i trzymajcie się mocno!

Korzenia tłumaczeń fanowskich

Często za źródło tłumaczeń fanowskich wskazuje się fansubbing anime w latach 80. [1] Wytworzenie wówczas napisów było zajęciem karkołomnym i czasochłonnym, gdyż trzeba było edytować istniejące już nagrania VHS (obszerny dokument poruszający tę kwestię oraz „upadek” fansubbingu w czasach współczesnych autorowi, tj. 2008 rok, znajdziecie tutaj). Można wskazywać, że motywacją za to stojącą był fakt, że na Zachodzie anime było trudne dostępne, najczęściej w postaci z dubbingiem, przez co w formie protestu fani zaczęli sami tworzyć tłumaczenia; oczywiście dochodziła też chęć, by po prostu inni mogli nacieszyć się produkcjami, które oficjalnie nie były na Zachodzie dystrybuowane. Współcześnie fansubbing jest sprawą banalną, gdyż każdy z laptopem może zostać tłumaczem. Obecnie mówi się o tzw. cyfrowej erze fansubbingu, gdyż cały proces tłumaczenia można przeprowadzić na komputerze.

Wśród tłumaczeń fanowskich możemy wyróżnić kilka „kategorii”, które wynikają bezpośrednio z tekstu kultury, który jest tłumaczony, lub formy tłumaczenia. Za Wikipedią możemy wyróżnić:

  • fansubbing – czyli tworzenie napisów do filmów, seriali, programów telewizyjnych itd. Zaliczyć tutaj można tworzenie napisów do produkcji anglojęzycznych, jak i popularne w naszym środowisku tłumaczenie azjatyckich pozycji w postaci napisów;
  • skanlacja – tłumaczenie komiksów, w szczególności azjatyckich mangi, manhy i manhwy;
  • fandubbing – dubbowanie filmów, programów telewizyjnych, gier i innych dzieł audiowizualnych;
  • tłumaczenia fanowskie opowiadań, powieści itp.

Kto nie zna fansubbingu?

Z dużym prawdopodobieństwem mogę stwierdzić, że Ci z Was, którzy mieli lub mają do czynienia z fandomem anime i mangi, choć raz w życiu korzystali z fansubów. Popularne w pierwszej dekadzie obecnego wieku strony streamingowe, takie jak kreskowka.pl, kreskowki.fani.pl i dziesiątki, jak nie setki, innych sprawiły, że tysiące polskich internautów mogło oglądać zachodnie produkcje (często w postaci oficjalnych dystrybucji), ale także anime z fanowskimi napisami. Pojawia się tutaj oczywiście konflikt między osobami tworzącymi napisy (subberzy) a końcowym odbiorcą na stronach streamingowych. Na forum największego polskiego portalu o tematyce fansubbingu anime (animesub.info, ANSI) można odnaleźć leciwy, bo z 2009 roku, temat Precz z anime on-line! (Wojenna Dyskusja). W ogólności można tutaj wskazać, że subberzy traktowali wykorzystanie ich napisów jako kradzież, przez co w ich środowisku wszelkie „anime online” uchodziło za zło wcielone.

I choć sam nie spędziłem zbyt wiele czasu na fansubbingu, potrafię sobie wyobrazić, że w większości przypadków tłumaczenie polegało na wykorzystaniu odcinka i tłumaczenia umieszczonego przez anglojęzyczne grupy. Nie przeczę oczywiście, że w polskim fandomie istniały (lub wciąż istnieją) grupy, które tłumaczą bezpośrednio z języka japońskiego. W obrębie anglojęzycznych grup można było dostrzec wyraźny podział ról:

  • raw getter – osoba zajmująca się dostarczeniem odcinka emitowanego w japońskiej telewizji, nierzadko sama nagrywająca bezpośrednio w czasie emisji;
  • translator –  tłumacz, osoba zajmująca się właściwym tłumaczeniem. W przypadku angielskich tłumaczeń najczęściej odbywało się to ze słuchu;
  • translation checker – osoba weryfikująca sens tłumaczenia;
  • editor – czyli korektor, który sprawował opiekę nad tym, by tłumaczenie faktycznie było po angielsku;
  • timer – jego zadaniem było czasowe zgranie napisów z tym, co faktycznie dzieje się na ekranie;
  • typesetter – całość strony wizualnej napisów, czyli dobór fonta, efektów w karaoke, napisów na tablicach w anime itd.;
  • encoder – osoba składająca wszystko do kupy;
  • quality checker – kontrola jakości;
  • uploader/distributor – osoba zajmująca się dystrybucją odcinka, zazwyczaj posiadająca wysoką prędkość wysyłu łącza, by umożliwić sprawne pobieranie np. poprzez torrenty.

Anglojęzyczne grupy fansubbowe często składały się z ludzi rozsianych po całym globie. Wymagało to od nich sporego zaangażowania, gdyż nierzadko tłumaczenie odbywało się w środku nocy, a grupy prześcigały się w tym, kto pierwszy udostępni tłumaczenie. Złota era takich grup przypadła prawdopodobnie na przełom dekad 2010/2011. Istniało wówczas naprawdę wiele grup, które oferowały tłumaczenia różnej jakości. Postawały również strony dedykowane recenzji takich napisów (można tutaj wskazać nieistniejącą już stronę prowadzoną przez 8thsin, który, o ile pamiętam, z zawodu był profesjonalnym tłumaczem. Odnaleźć można jego starą stronę na serwerach WordPressa, a późniejszą stronę można odnaleźć za pomocą wehikułu czasu; a także nadal istniejącą, ale ledwo zipiącą stronę prowadzoną przez Dark Sage’a, dalej nazywanego DS.). Z niejaką nostalgią wspominam werbalne wymiociny serwowane przez grupę Hadena, która w środowisku uchodziła za idealny przykład tego, jak NIE należy tworzyć fansubów. Próbkę ich możliwości możecie odnaleźć w recenzji napisanej przez wcześniej wspomnianego DS.

Upadek fansubów?

Pojawienie się oficjalnych kanałów dystrybucji anime na Zachodzie, takich jak Netflix, Crunchyroll czy też Funimation, sprawiło, że fansubberzy zaczęli usuwać się w cień, a kolejne grupy powoli wymierać. We wpisie z 2015 roku DS wyjaśnia, że fansuby wymarły tak naprawdę przez złe ruchy grup fansubberskich, takie jak wcześniej opisana krytyka stron streamingowych (które de facto przyciągały największą liczbę oglądających), co wiąże się również z tym, że oferowali jedynie odcinki do pobrania, a nie obejrzenia online. Wskazuje również aspekty techniczne, takie jak moda na 10 bitowy format (zamiast uprzednio stosowanego 8 bitowego), co spowodowało, że użytkownicy Mac-ów oraz mobilni długo nie mogli oglądać odcinków. Jaka nie byłaby prawdziwa przyczyna, można śmiało stwierdzić, że grupy fansubbowe są jedynie cieniem tego, czym były kiedyś.

Obecnie doszło do mocnej centralizacji fansubów, większość z nich dostępna jest przez trackery torrentowe. Coraz częściej zamiast faktycznych fansbów użytkownicy otrzymują tzw. ripy, czyli licencjonowane napisy oraz animację zgraną bezpośrednio z oficjalnego kanału dystrybucji. Tyczy się to głównie fansubów anglojęzycznych, gdyż w innych językach fansuby są nadal popularne, chociaż Netflix daje się fansubberom we znaki. Podejrzewam, że w większości odbiorcy polskich fansubów są skupieni wokół społeczności „anime online”, jak np. shinden.pl.

Ciekawym zjawiskiem w tłumaczeniu fanowskim anime i mangi jest pewna niepisana zasada, która pozwala na zostawianie szeregu nieprzetłumaczonych słów, gdyż, jak często argumentują to zwolennicy takiego postępowania, jakikolwiek przekład tych słów zatraca ich pierwotne znaczenie. Mowa oczywiście tutaj o japońskich tytułach grzecznościowych oraz słowach jak onee(sama) itp. Dla zaprawionego w bojach fana słowa te są w pełni zrozumiałe, jednak czasami dla osób, które spotykają się z japońską animacją po raz pierwszy, mogą stanowić niezrozumiały tekst. Zagadnienie to szerzej jest poruszane we wcześniej wspomnianym dokumencie.

Tłumaczenie fanowskie w Polish Route

Gdy zaczynałem zabawę z tłumaczeniami fanowskimi – byłem wówczas w gimnazjum i podjąłem się tłumaczenia powieści High School DxD (projekt polonizacyjny nadal istnieje na Baka-Tsuki, aczkolwiek nie uczestniczę w nim od wielu lat) – byłem święcie przekonany o słuszności takiego postępowania, tj. że zwroty takie są rzeczywiście nieprzetłumaczalne, a jakakolwiek próba ich tłumaczenia powoduje, że końcowy odbiorca tylko traci część doświadczenia. Praca w Polish Route nauczyła mnie jednak, że wszystko można przełożyć. Jasne, czasami trafi się ogromne wyzwanie, którego nie rozwiąże się nawet w kilka dni. Można tutaj wskazać np. przekład Finneganów Trenu Joyce’a, który Bartnickiemu zajął 10 lat (fragmenty tłumaczenia można odnaleźć tutaj). Oczywiście taki literacki bełkot jest całkowicie inną ligą niż japońska animacja, komiks czy gry. Nasza grupa spotkała się swego czasu krytyką na jednym z polskich imageboardów, na którym zarzucano nam wygórowane wymagania co do kandydatów oraz opieszałość w tłumaczeniu, stawiając retoryczne pytanie, czy tłumaczymy jakiegoś Joyce’a pośród gier visual novel.

I choć skupiłem się powyżej mocno na fansubbingu, to nie pominę tematu tłumaczenia gier, czym przecież trudnimy się na co dzień. Sprawa w przypadku gier komplikuje się o tyle, że często dochodzą problemy natury technicznej: sprawienie, by gra obsługiwała polskie znaki, edycja grafik, stworzenie samego patcha ze spolszczeniem itd. W obrębie naszej grupy nigdy nie było wyraźnego podziału ról, jak to miało miejsce w przypadku anglojęzycznych grup fansubberskich. Obecnie można wskazać, że za techniczne rozpracowywanie gier stoją Radzio oraz mnb. Oczywiście w przypadku większych gier, niekoniecznie z gatunku visual novel, dochodzi szereg innych problemów, tak zasadniczych jak choćby dobranie się do samego skryptu gry. Często potrzebna jest tutaj specjalistyczna wiedza programistyczna. Jak wygląda u nas praca, opisałem kiedyś szczegółowo w tym wpisie. Co prawda zmianie uległ model korekty, przez co teraz zajmuje ona zdecydowanie mniej czasu, aczkolwiek wciąż stanowi wąskie gardło całego procesu przekładu.

Poza Polish Route działa kilka grup, które tłumaczą visual novel, jak choćby Hidovn. Pozostaje to jednak wciąż w głównej mierze domeną anglojęzycznych społeczności, choć sporadycznie pojawiają się tytuły po polsku.

Mamy też trochę doświadczenia związanego ze skanlacjami (nasza żartobliwa sekcja Poliż Drut, którą znajdziecie na naszym Discordzie). W ogólności podział ról tutaj może wyglądać podobnie, jak w przypadku grup fansubberskich, tyle że oczywiście nie mamy już timera oraz encodera, za to pojawia się postać cleanera, która zajmuje się czyszczeniem komiksu z oryginalnego tekstu. Współcześnie i skanlację, i fansuby można tworzyć już w pojedynkę, aczkolwiek wydaje mi się, że samodzielne tworzenie skanlacji jest procesem bardzo, bardzo żmudnym. O ile się orientuję, polskie skanlacje były zgrupowane wokół nieistniejącego już centrum-mangi.pl. Jak udało mi się dogrzebać do informacji, strona padła wskutek roszczeń autorskich wydawnictwa z Korei. Jak wygląda obecnie sytuacja polskich skanlacji, mogę się tylko domyślać, że pewnie grupy udostępniają je na własnych stronach.

Fantranslating a nauka

Zjawisko tłumaczeń fanowskich jest ciekawe, gdyż ludzie tworzą społeczności, by zjednoczeni przez podobne cele poświęcać swój wolny czas. Stanowi ono ciekawy kąsek z punktu widzenia zachowań społecznych, przez co można odnaleźć wiele publikacji naukowych na ten temat. Można tutaj wskazać prace Vazqueza-Calvo i in. [2], w którym porównywali pracę trzech tłumaczy fanowskich (trudniących się przekładem kolejno gier, anime oraz fanficów), omawiając obierane przez nich metody tłumaczeniowe, motywacje oraz grupy docelowe. Co zaskoczyło mnie tutaj najbardziej to fakt, że opierali oni swoją pracę o Tłumacza Google’a – jasne, nie ma nic złego w korzystaniu z niego, ale uważam, że gdy stanowi on jeden z ważniejszych filarów pracy, to tłumaczenie będzie co najmniej średnie. Problem ten porusza praca Costalesa [3], w której wskazuje, że jedną z głównych bolączek tłumaczeń fanowskich jest ich jakość. Sugeruje również, że być może warto byłoby zawrzeć w syllabusach studenckich aspekty fantraslatingu, takie jak romhacking (czyli aspekty techniczne hackowania gier, by móc dobrać się do odpowiednich plików potrzebnych do tłumaczenia), skanlacji itd.

Temat jakości sprowadza również nas do zagadnienia,  jakie wykształcenie posiadają osoby parające się tłumaczeniem fanowskim. Zwłaszcza w środowisku anglojęzycznym można spotkać historie, że ktoś rozpoczął naukę japońskiego, by móc rozumieć, a potem fansubbować anime, a z upływem czasu został dostrzeżony przez firmy się tym zajmujące i zaczął parać się tym profesjonalnie. W przypadku polskiego środowiska nie wiem, czy takie historie również da się odnaleźć. W naszej grupie można odnaleźć kilka osób posiadających wykształcenie związane z anglistyką czy filologią angielską, natomiast w większości żadne z nas nie posiada wykształcenia w tym kierunku. Ba, duża część z nas związana jest zawodowo z naukami ścisłymi (dla przykładu sam jestem chemikiem kwantowym), a jakakolwiek działalność fantranslacyjna prowadzona jest albo dla przyjemności, albo już z przyzwyczajenia.

Kwestie prawne

Pozostaje również kwestia legalności tłumaczeń fanowskich. Praktycznie we wszystkich przypadkach powstają one nielegalnie, gdyż przetwarza się część oryginalnej pracy (w przypadku anime transkrypcję, a gdy dochodzi dystrybucja całych odcinków, to i obiekty audiowizualne) bez zgody właścicieli praw autorskich. Nasza grupa od samego początku stara się otrzymywać zgody (choć nieformalne, to z etycznego punktu widzenia wydają się one wystarczające) na tłumaczenia. W środowisku fansubberskim oraz skanlacyjnym doprowadziło to do trochę zabawnej sytuacji, gdyż powstała niepisana umowa, przynajmniej w środowisku polskim, że gdy dana pozycja pojawia się w oficjalnej dystrybucji na rynku polskim, to tłumaczenie fanowskie znika z sieci. Sami pierwotni autorzy praw autorskich, to jest najczęściej japońskie studia, raczej niezbyt przejmują się tym zjawiskiem, aczkolwiek w ostatnich lat całkiem możliwe, że zdali sobie sprawę, że dotarcie do zachodnich odbiorców może znacząco wpłynąć na ich dochody, przez co można zaobserwować coraz to większe otwarcie na Zachód w kwestii dystrybucji.

A Wy jakie macie doświadczenie z fantranslatingiem? Zapraszam do dyskusji, czy to w sekcji komentarzy, czy na naszym Discordzie, na który serdecznie zapraszam!

Bibliografia

[1] O’Hagan, M. Evolution of User-generated Translation: Fansubs, Translation Hacking and Crowdsourcing. JIAL 2009, 1, 94-121.

[2] Vazquez-Calvo, B. et al. Fan Translation of Games, Anime, and Fanfiction. LLT 2019, 23, 49-71.

[3] Costales, A. F. Collaborative Translation Revisited: Exploring the Rationale and the Motivation for Volunteer Translation. FORUM Revue internationale d’interprétation et de traduction / International Journal of Interpretation and Translation 102012, 115-142.

Inne, Polish Route

Wesołego Jajka!

Pisanka autorstwa Tedmastera z naszego Discorda.

 

Tegoroczne Święta Wielkanocne są wyjątkowe ze względu na panującą pandemię. Mamy nadzieję, że mimo wszystko spędzicie je spokojnie, a przede wszystkim zdrowo, w gronie najbliższych, jeżeli to możliwe, lub też nie. Pamiętajcie, że częściej niż o wspólny posiłek chodzi o pamięć, szczególnie w odniesieniu do osób starszych.

Zdrowych i spokojnych Świąt!

Chaos Group Games, Inne, Polish Route

Współpraca z Chaos Group Games!

Z przyjemnością informujemy o nawiązaniu współpracy z grupą Chaos Group Games! Nasza współpraca, w przeciwieństwie do Spolszczeń Czarnobylskich, ma charakter czysto marketingowy, niemniej warto poświęcić grupie chwilę uwagi! Ich stronę możecie znaleźć tutaj.

Chaos Group Games zajmuje się tworzeniem gier z gatunku visual novel, ale co jest w tym wszystkim najważniejsze, tytuły są w pełni po polsku i za darmo! Na ten moment mają na koncie dwa tytuły: Artystę oraz Paranormal Cafe. W produkcji jest również trzeci tytuł Aker Fern, a obecnie możecie zagrać w demo. Gry są dostępne na Windowsa, Linuxa, Macintosha oraz Androida.

Możecie też wpaść na ich Discorda, żeby dowiedzieć się szczegółów, a może też będziecie zainteresowani ewentualną pomocą przy ich projektach!

Jednocześnie też wykorzystam ten wpis o poinformowaniu Was o możliwości nawiązania z nami współpracy: czy to o charakterze promowania się, czy też pomocy przy tłumaczeniu, o ile obszar Waszego działania to fandom anime i mangi.

Clannad, Inne, Juniper's Knot, Polish Route, Tłumaczenie

Nowa odsłona Polish Route

Jak możecie łatwo dostrzec, zmieniła się szata graficzna naszej strony. Wiązało się to z aktualizacją silnika, na której stoi strona, czyli WordPressa, co przy okazji wykorzystałem jako pretekst do przebudowy stylu. Na projektowaniu stron www znam się co najmniej słabo, ale przez ostatni miesiąc skrzętnie pracowałem nad tym, co teraz Wam prezentuję. Wszelkie sugestie i opinie na temat kolorystyki, funkcjonalności czy też wyglądu strony piszcie śmiało w komentarzach, to samo tyczy się wszelkich znalezionych błędów (bo z pewnością je znajdziecie). Błędy zauważone na telefonie niekoniecznie muszą występować na komputerze (graniczną wartością dla telefonów jest tutaj 500 pikseli szerokości).

Wraz z nową odsłoną strony, prześmiewczo nazwaną przeze mnie Polish Route 2.0, chciałbym wprowadzić nowy system informowania Was o postępach w tłumaczeniu. Będzie coś to na wzór „aktualek”, które stosują inne grupy. W założeniu powinny one być regularne, co miałoby nas też motywować do pracy, ale, jak zawsze, regularność to nie u nas, dlatego nie mogę tego obiecać.

Na pierwszy ogień idzie informacja o Juniper’s Knot. Procenty odnoszą się tylko do prac związanych z samym tekstem, w który wliczamy przetłumaczenie tekstu, autokorektę wykonaną przez tłumacza oraz dwie korekty wykonane przez korektorów. Prace związane z edycją obrazów nie są uwzględnione:

Juniper's Knot
33.33%

Teraz nasze oczko w głowie, czyli Clannad. W przypadku Clannadu jest sam problem organizacyjny, gdyż w plikach panuje rozgardiasz. Przykładowo w pliku oznaczonym jako 3001 jest scena z  Clannad: After Story, podczas gdy w kolejnym pliku, który ma numer 3415, jest scena ze ścieżki Ryou/Kyou. Utrudnia to bardzo tłumaczenie, gdyż trzeba spędzić chwilę, by zrozumieć, jaki jest kontekst pliku. Ale do rzeczy, w przypadku Clannadu tłumaczymy ścieżkami, chociaż pliki mocno się przenikają między sobą i w kodzie gry jest pełno odwołań do różnych plików, dlatego nawet gdy przetłumaczymy „ścieżkę”, to może okazać się, że część tej ścieżki jest w plikach z innej ścieżki. Tak jak w przypadku Juniper’s Knot, procenty odnoszą się do tekstu, na który czyhają: tłumaczenie, autokorekta wykonana przez tłumacza i dwie korekty wykonane przez korektorów.


Część wspólna
5.26%
Fuko
5.88%
Tomoyo
24.04%
Ryou i Kyou
7.76%
Kotomi
11.29%
Yukine
0%
Nagisa + AS
0%
Wątki poboczne
0%
Dangopedia
0%
Sumarycznie
7.11%

Jak widzicie, prace powoli posuwają się naprzód. Naszym celem, a niejako marzeniem, jest skończyć Clannad szybciej niż Katawę, na którą zeszło nam prawie 6 lat. Cały problem polega na tym, że Clannad jest tytułem ponad dwa razy dłuższym. Ale bądźmy dobrej nadziei!

Na ten moment to wszystko. Piszcie w komentarzach, co sądzicie o nowej stronie, a także gdy znajdziecie błędy. Jak zwykle wpadajcie na Discorda, gdzie możecie z nami porozmawiać!

Inne, Polish Route, Spolszczenia Czarnobylskie, Tłumaczenie

Współpraca ze Spolszczeniami Czarnobylskimi!

PhotoEditor_20190402_020913286[1]

Z przyjemnością ogłaszamy, że nawiązaliśmy współpracę z grupą Spolszczenia Czarnobylskie. Zaoferowaliśmy naszą pomoc w kwestiach technicznych, jak i tłumaczeniowych, oczywiście pozwalając grupie zachować pełną autonomię. Ich stronę możecie znaleźć tutaj.

Dziewczyny od jakiegoś już czasu w trzyosobowym składzie pracują nad grą z gatunku otome – dla niewtajemniczonych są to tytuły skierowane głównie do kobiet – o nazwie Amnesia.

Po newsy związane z postępami prac zapraszamy na ich stronę, co większe wiadomości (czyli pewnie opis tytułu, zapowiedź tłumaczenia czy informacje o testach, a także samo spolszczenie) będą dostępne również u nas.

W ramach naszej współpracy zaoferowaliśmy im również kącik na naszym Discordzie, na który, jak zawsze, gorąco zapraszamy!

Inne, Katawa Shoujo, Tłumaczenie

Korektorskie smaczki

W trakcie korekty tłumaczenia często wychodzą różnego rodzaju nadzwyczaj interesujące kwiatki. Poniżej prezentuję kilka z nich, oczywiście anonimowo w celu ochrony winnych. Oni i tak zostali już zesłani na Syberię.

Na wspomnienie o bieganiu mina Emi uśmiech Emi lekko blednie.

Ach, Emi, Emi, co byśmy bez ciebie zrobili. Albo bez tłumacza-korektora-finalizatora, który to popełnił.

Po długim, uspokajającym wydechu, układam ramiona na burtach wanny, w międzyczasie zmagając się z opanowaniem swoich popędów.

Lilly spuszcza swoją głowę, jej twarz pokrywa osowiały wyraz twarzy.

Nie wiem dlaczego, ale gdy staliśmy się, jakby coś zaiskrzyło między nami. Nie jestem pewien co to dokładnie jest ani czy było tak, zanim się w sobie zakochaliśmy.

Lilly siedzi obok małego stolika, mając na sobie bardzo ciemną, niebieską piżamę. Ciemnoniebieską piżamę i spodenki, które odsłaniają wiele z jej bladych, powabnych nóg.

Wiele z jej nóg…? Cóż mam powiedzieć? Lilly FHTAGN!

Rzadko zdarza się Mutou zadać pytanie Hanako, ale nie nigdy.

Hanako wgapia się w środek ławki z ledwo ruchomym, rzewnym wyrazem twarzy.

Hanako daje popalić.

Te słowa odbijają się echem w mojej głowie, zagłuszając pulsujący we krwi przenikliwy szum złości.

Moi dziadkowie już nie żyją, ale wciąż mam parasol, który chroni mnie przed deszczem.

Rin to ciężki orzech do zgryzienia – ciężko odróżnić dobre tłumaczenie od złego. Rzućmy teraz okiem na Shizune.

Za każdym krzesłem, w każdym kącie i pod każdym stołem jest jakiś ekwipunek do hobby na świeżym powietrzu. Podnoszę jedną z wędek i bawię się z nią.

Te wędki to urocze zwierzaki. Niemal urocze jak fjordy.

Na sam koniec dajemy Kenjiego.

Jedyne pytanie brzmi, w jaki sposób mogły one przyjąć strategię termitów, skoro kobiety z natury odstraszają drewno.

Na usprawiedliwienie tłumacza, ma to niemal tyle samo sensu, co prawidłowe tłumaczenie (lub inne wypowiedzi Kenjiego, jak już o tym mowa)…

Bonus, Inne, Polish Route, Tłumaczenie

Polish Route od kuchni

W Polish Route jak w garncu… Czasami ciśnienie rośnie i jest niestabilnie, a czasami się grzecznie dusimy na małym ogniu.

Zewsząd jesteśmy ostrzeliwani jednym pytaniem. Niewinne, proste pytanie, które niesie ze sobą moc sprawczą, moc twórczą, ale również niszczycielską. Pytanie, które ciągle pada z ust zainteresowanych losem polskiego przekładu Katawy Shoujo: kiedy wydacie to tłumaczenie?!

Tłumaczenie oficjalnie ruszyło 9 marca 2013. Rozdzieliliśmy wtedy skrypt aktu I według dni tygodnia tak, że jeden dzień przypadał na jednego tłumacza – oczywiście z czasem pojawiły się nowe twarze, więc na niektóre dni tygodnia było kilkoro tłumaczy.

Z początku do zarządzania tłumaczeniem korzystaliśmy z Dropboxa. Wydawało się to bardzo dobrym rozwiązaniem (okaże się, że jednak nie). Każdy tłumacz miał wtedy swój własny folder i nie miał dostępu do folderów reszty.

1Rys. 1. Folder Dropboxowy reddockasw.

Dostęp do wszystkich folderów miały dwie osoby – Sedinus, jako szef nad szefami, oraz Funcik, który tym wszystkim zarządzał.

2Rys. 2. Drobna sugestia od Funcika – protoplasta korekty.

Samo tłumaczenie szło całkiem sprawnie. Swój wtorek oddałem „gotowy” już po sześciu dniach, pozostali tłumacze oddawali w podobnym terminie.

Poradziwszy sobie z tłumaczeniem, musieliśmy zająć się korektą. Bo – musicie wiedzieć – przetłumaczyć da się wszystko, kwestią tylko pozostaje, jak to zostało przełożone.

Na Dropboxie wyglądało to tak, że każdy robił sobie, co chciał, tzn. tworzył plik z uwagami, wrzucał go utworzonego specjalnie w tym celu folderu Korekta i… czekał. Czekał, aż osoba, która tłumaczyła plik, cokolwiek odpowie na te uwagi, bo w gruncie rzeczy nie musiała.

3Rys.3. Korekta poniedziałku Sedinusa. Warto zwrócić uwagę na niekompletny raport Xerbera – już na zawsze pozostanie taki…

Forma korekty była naprawdę luźna i nie do końca sprecyzowana. Mogły to być na przykład screenshoty z gry:

4Rys. 4. Zabawny błąd wychwycony prawdopodobnie przez Xerbera.

Albo też plik tekstowy. Początkowo były to wielkie pliki zbiorcze dla danego dnia w skrypcie, do których każdy mógł się dopisywać:

5Rys. 5. Korekta czwartku Funcika.

Chyba każdy może z łatwością dostrzec, jakie wady niesie taki system – przede wszystkim bałagan, a po drugie sam fakt nadpisywania sobie pliku oraz łatwość przeoczenia nowo wprowadzonej uwagi.

Z tego powodu przedsięwzięliśmy, że każdy dzień tygodnia dostanie osobny folder, a uwagi każdej z osób lądują w oddzielnym pliku. Oczywiście sama zawartość pliku nie była ściśle określona. Poniższe screenshoty pokazują również, że jakakolwiek zmiana w nieswoim pliku była kompletnie zakazana – w uwagach należało zamieszczać przecinki czy literówki. W późniejszym czasie takie rzeczy zaczęły być poprawiane na miejscu.

6Rys. 6. Moja korekta środy.

7Rys. 7. Funcikowa korekta środy.

8Rys. 8. Korekta poniedziałku Galla Anonima.

Ostatni przykład pokazuje również, że zdarzało się, że ktoś sobie skorektował plik i się nie podpisał – z kim wtedy konsultować taką korektę?

Stan taki utrzymywał się dosyć długo, bo do wakacji 2013. Wtedy to na testera zgłosił się Mader Levap. Początkowo miał być tylko testerem – odpalał grę dwa razy i porównywał angielskie tłumaczenie z polskim. Problem był taki, że gdy zaczynało się grę od z góry wybranej sceny, to wybór był dokonywany automatycznie, przez co często w polskiej wersji dokonywany był inny wybór niż w angielskiej wersji. Mader poprosił więc o skrypt nieskompilowany, żeby mógł przeglądać sobie w edytorze tekstowym. A gdy dowiedział się, że korzystamy z Dropboxa, załamał ręce…

Mader wprowadził SVN. Za jego słowami jest to system kontroli wersji, który ułatwia pracę nad plikami w projekcie i zapewnia, że wszyscy będą mieć tę samą wersję plików w projekcie. Zbiór plików i katalogów kontrolowanych przez SVN nazywa się repozytorium.

Przewaga SVN nad Dropboxem jest taka, że w danej chwili wszyscy mają tę samą wersję plików, ale starsze wersje cały czas istnieją. Widać też wszystkie wprowadzane zmiany oraz kto ich dokonał.

topikRys. 9. Logi SVN.

Pod wodzą Madera sposób korekty zaczął się zmieniać. Przede wszystkim jej sposób stawał się usystematyzowany: do korekty pliku zostawały przydzielane osoby i tylko one miały prawo je korektować. W początkowym etapie korekta przebiegała w czasie rzeczywistym podczas tzw. sesji.

Sesja polegała na tym, że na kanale IRC obecny był tłumacz pliku, korektor, a także osoby postronne, które były bardzo pomocne w kwestiach spornych.

[21:42] <@Mader_Levap> „That was a very melodramatic setup, though, just to tell me that.”

[21:42] <@Mader_Levap> „Był to bardzo dramatyczny sposób na powiedzenie mi o tym.”

[21:42] <@Mader_Levap> „tylko po to, by mi o tym powiedzieć” czy coś takiego

[21:42] <@Mader_Levap> oczywiscie wczesniej porpawić… bo z zmianą nie pasuje

[21:42] <@Mader_Levap> hmmm

[21:42] <@Funcik|Gintama> ze zmianą Mader

[21:43] <@Mader_Levap> hmmmm

[21:43] <@Mader_Levap> no nie no trzeba przerobić całe zdanie

[21:43] <@Mader_Levap> moment

[21:44] <@Mader_Levap> dosłownie byłoby to coś w stylu „Zrobiły to w bardzo dramatyczny sposób, tylko po to, by mi o tym powiedzieć.” – da się ładniej?

[21:45] <@mnb> Tym niemniej wyjątkowo dramatyczny wstęp, tylko po to, by mi o tym powiedzieć.

[21:45] <@mnb> tak naprawdę to głównie leżałem w łóżku

[21:46] <@mnb> głowa mnie boli ;_;

[21:46] <@Mader_Levap> eee…

[21:46] <@Mader_Levap> czyli nie za bardzo nadajesz się do rpacy

[21:46] <@Mader_Levap> usprawiedliwiony

[21:46] <+reddocksw> och jak mnie głowa boli

[21:46] <@Mader_Levap> zatem co z tym zdaniem?

[21:46] <+reddocksw> chyba spać pójdę…

[21:46] <!Sedinus> apap i do roboty pedale

Cytat 1. Typowa sesja korektorska na kanale IRC.

Takie rozwiązanie – nie ma co ukrywać – również nie było najlepsze. Ba, było całkiem beznadziejne. Sesje korektorskie trwały godzinami, szybko męczyły uczestników, a podczas nich często dochodziło do sporów i ostrej wymiany zdań. Zwłaszcza sesje z Sedinusem jako korektorem były owiane istną grozą – potrafił zajść za skórę praktycznie wszystkim.

Z czasem przyszło usprawnienie – korektor przygotowywał zawczasu plik z uwagami, z którymi zapoznawał się tłumacz. Jeżeli z czymś się nie zgadzał, to dyskutował o tym później z korektorem podczas standardowej sesji:

9Rys. 10. Usprawnienie sesji – uwagi były przygotowywane wcześniej i rozpatrywane przez tłumacza, co nie wymagało już jednoczesnej obecności obydwóch. Ewentualne „odrzuty”, czyli nieprzyjęte uwagi, były rozpatrywane podczas sesji.

I w taki sposób doczłapaliśmy się do końca korekty aktu I. Do tego czasu serwer SVN był trzymany u Madera w domu. Włączał go po powrocie z pracy, czyli w tygodniu po 17. Często było wyczekiwanie, aż wróci, żeby móc scommitować korektę.

Wydanie aktu I przyniosło nam nową stronę oraz całodobowy serwer SVN. Resztę skryptu, czyli akty II, III oraz IV, dzieliliśmy już według dziewczyn na tych tłumaczy, którzy się ostali. Nowością tutaj jest z pewnością organizer, w którym szczegółowo jest opisany cały stan tłumaczenia.

10Rys. 11. Fragment Emi z organizera.

Gdy omawiamy tłumaczenie, ktoś może sobie pomyśleć: a nie mieliście nigdy takiego problemu, że za Chiny nie wiedzieliście, jak coś przetłumaczyć? Co wtedy robiliście? Pytanie takie wydaje się całkiem zasadne! Na forum Katawy Shoujo istnieje devowy dział dotyczący tłumaczenia, a w nim jest „Didn’t get this line” topic (Temat „nie załapałem tej linii”).

topikRys. 12. Fragment tematu z forum Katawy.

Warto się tutaj zatrzymać, bowiem często dochodzą nas pytania typu skoro ostatnio była Hanako, a to już ostatnia z dziewczyn, to znaczy, że już wszystko przetłumaczyliście? Cały skrypt przetłumaczyliśmy już jakoś na początku 2017. Co zatem – możecie zapytać – stoi na przeszkodzie, aby wypuścić tłumaczenie?

Odpowiedź to: korekta. Można uznać, że korekta u nas źle zorganizowana albo że jest wręcz patologiczna. Ktoś inny powie, że jest bardzo dobrze przemyślana. I wszyscy będą mieli trochę racji.

11Rys. 13. Obecny wygląd korekty.

Korekta pozostała w identycznej postaci jak w akcie I, ale przecież objętość tekstu wzrosła kilkukrotnie. Można również zauważyć na screenshocie z organizera, że wymienione są aż (!) cztery korekty. Tak właściwie to są trzy – czwarta jest potencjalna. Warto to omówić.

Gdy tłumacz skończył przekładać plik, musiał dokonać jego draftu, czyli odłożyć plik na jakiś czas i potem do niego zajrzeć. Potem oddawał go do korekty wewnętrznej – zazwyczaj robił to inny tłumacz z tej samej ścieżki, a jeżeli takowego nie było, to robił to jakiś inny tłumacz. Korekta ta była powierzchowna i miała na celu wyłapanie największych baboli.

Następnie plik przechodził do korekty właściwej. Na każdy plik czyhają trzy takie korekty i każdą korektę wykonuje inny korektor. Jest ona szczegółowa – polega na bezpośrednim porównywaniu tłumaczenia z oryginałem.

12Rys. 14. Narzędzie diff z programu TortoiseSVN, które wykorzystujemy przy korekcie.

Słowo-klucz stanowi tutaj szczegółowa. Naprawdę korektorzy czepiają się najmniejszych szczegółów, które dla potencjalnego odbiory nie mają najmniejszego znaczenia podczas czytania tekstu:

13Rys. 15. Kłótnia o tłumaczenie „flan”.

Czasami na taki szczególik jak powyżej potrafi zejść nawet (!) godzina. I to nazwałbym główną patologią naszego systemu korekty.

Dochodzi oczywiście jeszcze kwestia finalizacji, czyli uzgodnienia rzeczy wspólnych dla wszystkich ścieżek, jak np. treść niektórych listów czy też nazw kół. Dodajcie jeszcze do tego fakt, że nie zawsze ma się czas na korektę albo że trudno o zgranie czasowe korektora i tłumacza – no i macie jak na tacy przyczynę, czemu jeszcze nie ma tłumaczenia.

W komentarzach zawsze odpowiadałem całkiem wymijająco na pytanie dotyczące daty wydania. Ostatnio nawet rzuciłem jakimś terminem, że na jesień (za co koledzy z grupy chcieli smażyć mnie na grillu!). Czy jest on realny? Muszę przyznać, że tak średnio, ale realny za to wydaje się termin końca roku lub na samym początku następnego.

Jeżeli dotrwaliście tutaj, to mam nadzieję, że przybliżyłem Wam powody, dlaczego to się tak wszystko ciągnie. Nie mamy nic na usprawiedliwienie poza tym, że, no cóż, tak wyszło. Dzięki za uwagę i dzięki, że z nami przez ten cały czas jesteście!

Inne, Polish Route, Tłumaczenie

Jak to jest w tym Polish Route? Część II: saga dalej trwa!

A cóż to znaczy „niebawem” w tym Polish Route? Prędzej niż później!

Minęło trochę czasu od ostatniego wpisu, w którym były prezentowane wspomnienia starych członków Polish Route. reddocksw zabrał nas w podróż w czasie do pierwszego kwartału 2013 i przybliżył co nieco historie ludzi, którzy byli skłonni podpisać własną krwią cyrograf… znaczy zgłosili się na wolontariuszy do tłumaczenia Katawy Shoujo!

Dzisiaj przyszła pora na dalszą porcję wspominków. Na samym początku znów przeniesiemy się do 2013 roku, ale tym razem do 22 grudnia. Tego to dnia raczyła zajrzeć do nas Zelfira. Została zwabiona wątpliwej jakości reklamą, którą udało się popełnić reddockowi. Najwyraźniej atmosfera w grupie spodobała się Zelfirze na tyle, że nadal gości wśród nas, i choć nie bierze aktywnego udziału w procesie korekty, to zawsze można liczyć na jej kobiecy instynkt, którego często nam brakuje.

Swoje początki oraz przygodę z grupą wspomina tak:

Przed dołączeniem do Polish Route tłumaczyłam mangi dla grupy skanlacyjnej, której aktywnym członkiem jestem do dzisiaj. Chciałam sprawdzić się przy jakimś bardziej wymagającym projekcie i akurat trafiło na Katawę. Praca w Polish Route bardzo mnie rozwinęła, dziękuję chłopakom za wytykanie mi błędów i cenne wskazówki.

3 października 2014 światło dziennie, po ponad roku od rozpoczęcia prac, ujrzał przekład aktu I. W międzyczasie przenieśliśmy stronę na nowy serwer (ten, na którym teraz się znajdujemy), a stara strona umarła, wraz z nią forum. I niestety wszystkie podania przepadły. Podania na starym forum odznaczały się niezwykłą starannością oraz rozwlekłością w swojej treści, jak i formie. Niestety przepadły bezpowrotnie wraz z forum.

Nie oznacza to oczywiście, że podania na naszym obecnym forum są kiepskie. Wraz z nową stroną rozpoczął się nowy etap życia Polish Route, więc są po prostu inne.

I tak 12 października 2014 zawitał na naszym forum Albard. Z premedytacją zawyżył swój wiek, żeby tylko spełniać nasz wymóg 17+, ale wyszło to nam wszystkim na dobre. Udało mu się również namówić swojego brata, Chiszczowa, by zasilił nasze szeregi. Tak wspomina swoje początki:

Samą Katawę odkryłem kiedyś w małej książeczce dodawanej do CDA z dziwnymi i ciekawymi grami. Stwierdziłem, że skoro darmowe, to czemu nie, mogę przeczytać. Myślę, że jak na pierwszą w życiu VN-kę nie mogłem lepiej trafić. Wciągnęło mnie to potwornie. Chciałem się podzielić tym z jedną moją znajomą, ale ponieważ z angielskiego jest noga, to musiałem jej znaleźć tłumaczenie. Tak wpadłem na Polish Route. Początkowo nie byłem zainteresowany pracą razem z grupą, ale gdy dowiedziałem się, że przetłumaczono tylko pierwszy akt stwierdziłem „Czemu nie”. Napisałem na forum, skłamałem co do wieku (miałem wtedy 16 lat), przetłumaczyłem ten przykładowy fragment i poof. Stałem się osobą na okresie próbnym.

Natomiast samo tłumaczenie i pracę tak:

Gdy pierwszy raz wszedłem na IRC czułem się dosyć… dziwnie. Dużo mówiono o hentai (zwłaszcza red), śmiano się z tłumaczenia Ivalora i analizowano sposób stawiania bloków w Rosji postradzieckiej. Zdecydowałem się tłumaczyć ścieżkę Emi (co spotkało się z ogólnym zdziwieniem, bo na pytanie kto jest ‘best girl’ zawsze odpowiadałem i będę odpowiadał Lilly) i dostałem fragment o wyścigu. Przetłumaczyłem, zrobiłem z redem i Funcikiem korektę i… zniknąłem właściwie. Zajęły mnie inne rzeczy. Przed odejściem udało mi się jeszcze zrekrutować mojego starszego brata, Chiszczowa, który z kolei zapoznał mnie z Lisem (właściwie jedyna osoba z Polish Route z którą utrzymuję stały kontakt). O nim w sumie nie ma co dużo pisać. Pracę z grupą wspominam dobrze. Zawsze dawali rady i nie bali się mnie konstruktywnie zjechać. I to w sumie chyba tyle. Cóż więcej mogę powiedzieć?

Jak widzicie, Polish Route pomaga budować relacje międzyludzkie! I choć Albard oraz Chiszczow szybko zniknęli, to bardzo im dziękujemy za pomoc w tłumaczeniu, bo każda cegiełka włożona w przekład się liczy!

27 stycznia 2015 zawitała do nas osoba logicznie myśląca, odznaczająca się chłodną kalkulacją: Ilikez! Swoją przygodę z nami wspomina tak:

Moje origin story prawdopodobnie jest całkiem zbliżone do innych – gdy przeczytałem Katawa Shoujo, poczułem się zainspirowany do takiego stopnia, że postanowiłem sprawdzić, czy postępują jakieś prace nad tłumaczeniem na polski, aby więcej osób mogło poznać tą VN. Sztuka google-fu pozwoliła mi odnaleźć Polish Route, okazało się też, że potrzeba tłumaczy. Chcąc sprawdzić się w czymś takim i zgłębić tajniki procedury tłumaczenia, złożyłem aplikację i… udało się.

Pracę z nami uważa za miłą; twierdzi, że wiele się dzięki nam nauczył:

Po dołączeniu do ekipy na pewno wiele się nauczyłem – przed złożeniem aplikacji tłumaczyłem sobie roboczo fragmenty Katawa Shoujo dla własnego sprawdzenia się, a gdyby porównać tamte dzieła z tym, co już niedługo potem potrafiłem napisać dzięki wskazówkom Madera, Zelfiry, reddocka i innych, różnica byłaby, cóż, zauważalna. Czas spędzony na pracy w projekcie na pewno nie poszedł więc na marne, tym bardziej że ten rodzaj intelektualnego wysiłku nadal sprawia mi przyjemność.

I mam nadzieję, że będę czerpał z tego satysfakcję aż do wydania kompletnego tłumaczenia.

6 lutego 2016 odwiedził nas Darnek, żartobliwie nazywany Onie-chan (jako że nadużywa zwrotu „o nie”). Świetnie dogaduje się z redem w sprawie zbereźnych rzeczy, ale z drugiej strony wprowadza kroplę profesjonalizmu do naszego przekładu. Wspomina:

Zawsze chciałem spróbować tłumaczenia czegoś poza warunkami szkolnymi. Jakoś niedługo po tym gdzieś wpadła informacja, że trwają pracę nad spolszczeniem Katawa Shoujo, nowelki, którą ukończyłem jakoś rok wcześniej. Postanowiłem, że warto się sprawdzić.

A samo tłumaczenie i pracę w naszej grupie opisuje tak:

Chociaż okazało się, że tłumaczenie będzie większym wyzwaniem, niż z początku myślałem, to dzięki pomocy reszty członków praca idzie w miarę sprawnie. Nie zawsze uda nam się znaleźć złoty środek, ale celem jest wykonanie tłumaczenia zrozumiałego i przystępnego dla każdego. Nikt nikogo nie pogania, co jest zaletą, ale i wadą dla całego przedsięwzięcia. Jednak myślę, że tworzymy zgraną ekipę i pokonamy każdą przeszkodę, jaka stanie nam na drodze, co pozwoli nam na dostarczenie jak najlepszego tłumaczenia.

Niedługo później, bo 8 lutego 2016 zawitał do nas Radzio. I cóż tu by o nim napisać? Jego całą osobę można by podsumować prostą emotikoną: ._. Rzucam wyzwanie każdemu z Was: odwiedźcie nasz kanał IRC i spróbujcie wydusić z Radzia jakąkolwiek wypowiedź. Gwarantuję, że nie będzie to takie proste.

Mimo swojej małomówności, Radzio podchodzi do tłumaczenia chyba najbardziej poważnie z nas wszystkich i wprowadza niesamowitą jakość w przekład. Nagabując go dnie i noce, udało mi się od niego wydusić skromną odpowiedź:

Katawa mi się niezmiernie spodobała, a jako że od dłuższego czasu chciałem spróbować sił w tłumaczeniu, postanowiłem dołączyć do ekipy. Polish Route to zgrany zespół i miło mi się tu pracuje

Brzmi jak odpowiedź na odczepkę, ale jak na Radzia, to wypowiedział się więcej, niż wypowiada w ciągu roku, za co niezmiernie dziękujemy!

Przez nasz zespół przewinęło się dużo, dużo więcej osób, z którymi kontakt niestety się urwał. Nie sposób też wszystkich wymienić, zawsze można odwiedzić odpowiedni dział naszego forum i popatrzeć na nicki tych nieszczęśn… śmiałków, którzy mieli odwagę, by porwać się z motyką na słoń… osób, które swój wolny czas są w stanie poświęcić na zabawę w tłumaczy!

I tak znów dobrnęliśmy do końca podróży. Tym razem była ona krótsza, to fakt, ale chyba nie umniejsza to jej jakości, prawda? Przypominamy, że historia Polish Route cały czas się pisze i również Wy możecie ją tworzyć! Korektujemy wytrwale dzień i noc, więc każda para rąk chętnych do pracy się nam przyda! Wystarczy złożyć podanie na naszym forum, przejść pomyślnie test i gotowe!

Dziękuję za uwagę i wyczekujcie następnych newsów, które… będą niebawem – oczywiście w naszym tego słowa rozumieniu! Coby się nie działo, proszę pamiętać: biada temu, kto myśli, że Polish Route umarło!